Εορτή: 24 Ιουνίου
Μεγάλος άγιος σύγχρονος, και
δάσκαλος του γένους. Και όπως συνήθως οι δίκαιοι... διωγμένος.
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
«Σοφία κοσμούμενος, παντοδαπεί ευσεβώς, διδάσκαλος ένθεος, της Εκκλησίας Χριστού, και βίου ορθότητος, στήλη λαμπρά ωράθης, Αθανάσιε Πάτερ. Όθεν η νήσος Πάρος, τη ση δόξη καυχάται, και πάντες σου τα θεία, τιμώμεν προτερήματα».
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Α). Γέννηση - Ανατροφή:
Ο Όσιος γεννήθηκε το 1722, κατ’ άλλους το 1723, στο Κώστο της Πάρου,
και πήρε το όνομα Αθανάσιος. Ο πατέρας του ονομαζόταν Απόστολος
Τούλιος με καταγωγή από τη Σίφνο, αλλά κατοίκησε στο Κώστο, αφού
νυμφεύτηκε Κωστιανή. Εκεί διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα. Επειδή
του άρεσαν πολύ τα γράμματα ο πατέρας του τον έγραψε μετά στην Σχολή
της Μονής Αγίου Αθανασίου Ναούσης Πάρου. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που
συνηγορούν ότι σπούδασε μετά στη «Σχολή του Παναγίου Τάφου» στη
Σίφνο και κατόπιν με έξοδα της Μονής Αγίου Αντωνίου Κεφάλου στην «Σχολή
της Άνδρου». Πάντως δεν συμφωνούν όλοι οι βιογράφοι του γι’ αυτό.
Β). Ανώτερες Σπουδές:
Το 1745 (23 ετών)
αποχαιρετά τους γονείς του και φτάνει στη Σμύρνη, γιατί φλέγεται
για μάθηση. Γράφεται λοιπόν στην ξακουστή «Ευαγγελική Σχολή». Στη
Σχολή αυτή φοίτησαν ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Νικόλαος
Καλλιβούρτσης (δηλ. ο μετέπειτα στενός του συνεργάτης Νικόδημος
Αγιορείτης). Έμεινε εκεί έξι ολόκληρα χρόνια.
Όταν πληροφορήθηκε την λειτουργία της «Αθωνιάδας Σχολής» με Δ/ντή
τον γνωστό για τις γνώσεις του Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη, από την Πάτρα,
εγγράφεται αμέσως (1751). Τον επόμενο χρόνο αναλαμβάνει Δ/ντής ο
Διάκονος τότε αλλά σπουδαίος Κερκυραίος Ευγένιος Βούλγαρης. Από τον
Νεόφυτο εκπαιδεύτηκε στα «Γραμματικά» και στα «Περί Συντάξεως» του
Θεοδώρου Γαζή. Τον Ευγένιο είχε δάσκαλο στα φιλοσοφικά μαθήματα και
τις υπόλοιπες επιστήμες της εποχής. Δεν αρκείται σ’ αυτά. Αλλά
“τρυπώνει” στην κυριολεξία στις βιβλιοθήκες των Ι. Μονών του Αγίου
Όρους.
Βέβαια η Ορθοδοξία δεν είναι γνώσεις, γι’ αυτό βιώνει στη
Λατρευτική ζωή τις αλήθειες. Κατόπιν καταγίνεται με την Ρητορική και
το Κήρυγμα, αφού έχει μπροστά στα μάτια του το υπόδουλο Γένος. Το
ανάστημά του αρχίζει να φαίνεται. Οι συμφοιτητές του τον
συμβουλεύονται και ο Ευγένιος τον καθιστά δεξί του χέρι. Το 1757 (35
ετών). Διετέλεσε και καθηγητής στη Σχολή.
Γ). Δάσκαλος-Σχολάρχης:
Η φήμη του ξεπέρασε τα όρια του Άθωνα. Έτσι οι Θεσσαλονικείς τον
θέλουν για τη Δ/νση της Σχολής τους. Με παρότρυνση αλλά και πίεση
του Ευγένιου δέχεται, αφού στην αρχή αρνήθηκε λόγω του βάρους της
ευθύνης. Έτσι διευθύνει τη Σχολή επιτυχώς για τέσσερα χρόνια
(1758-1762). Το 1762 η Σχολή κλείνει γιατί έγινε επιδημία πανώλης.
Καταφεύγει κατόπιν στην Κέρκυρα. Εδώ διδάσκει και διευθύνει
μια σχολή ο Νικηφόρος Θεοτόκης. Δεν έχασε λοιπόν την ευκαιρία να
συμπληρώσει τις σπουδές του (40 ετών). Τότε τον καλεί στο Μεσολόγγι
ο φίλος του και συμμαθητής του στην Αθωνιάδα Παναγιώτης Παλαμάς.
Είχε ιδρύσει από το 1760 την «Παλαμιαία Σχολή». Ανταποκρίνεται
αμέσως. Η Σχολή προοδεύει και λειτουργεί συνεχώς μέχρι το 1821.
Ειδικά μετά τα Ορλωφικά (1768-1774) ήταν σε ακμή. Μέχρι το 1771 ο
ρόλος του Αθανάσιου είναι καθοριστικός.
Τότε ο Αθανάσιος λαμβάνει ειδική επιστολή από το Πατριαρχείο:
«Η μεγάλη του Χριστού Εκκλησία δια γραμμάτων Συνοδικών τον
παρακαλεί ν’ απέλθει εις Άγιον Όρος ως διδάσκαλος και σχολάρχης της
Αθωνιάδος Σχολής μετά τον αοίδιμον Ευγένιον». Έτσι η περίοδος
1771-1777 είναι λαμπρά. Την περίοδο αυτή παρεπιδημεί στο Άγιο Όρος
ο (Άγιος) Μακάριος Νοταράς, ο οποίος τον προτρέπει να χειροτονηθεί.
Ο Αθανάσιος υπακούει και χειροτονείται απ’ τον ίδιο πρεσβύτερος (είναι
περίπου 55 ετών).
Το 1777, πικραμένος από τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν οι «Κολλυβάδες»
και μετά από κάλεσμα επιστρέφει ως Σχολάρχης στη Σχολή της
Θεσσαλονίκης. Διευθύνει την Σχολή για 6 έτη (1777-1783) ή για άλλους
8 έτη (1777-1785). Εννοείται πως η Θεσσαλονίκη τον γνώρισε και στο
Θυσιαστήριο και στον Άμβωνα ως Ιερέα, αυτόν
τον συνεχιστή των παραδόσεων.
